જૂનાગઢ
કૃષ્ણ ભક્ત નરસિંહ મહેતા જુનાગઢના વતની હતા. મુચકુંદ રાજાના હસ્તે કાલ યૌવન (કલ્ય વાન)નો વધ કરવા માટે ભગવાન શ્રી કૃષ્ણ અહીં આવ્યા હતા. અશોકનો શિલાલેખ પણ આવેલો છે. શ્રીમદ્ વલ્લભાચાર્ય, સ્વામિનારાયણ અહીં પધારેલા હતા. રામાનંદ સ્વામી જેવા સંતો, રાણકદેવી જેવા સતી અને નવઘણ જેવા શૂરવીરો જુનાગઢના હતા.જૈન માન્યતા અનુસાર પોતાના લગ્નની ઉજવણીના ભોજન માટે પ્રાણીઓની કતલ થતી જોઈ ૨૨ મા તીર્થંકર નેમિનાથ ના મનમાં વૈરાગ્ય ઉત્પન્ન થયો. તેમણે સર્વ સાંસારિક ભોગ સુખનો ત્યાગ કર્યો અને મોક્ષ મેળવવા માટે ગિરનાર પર આવી સાધના કરવા લાગ્યા. અહીં તેમને કેવળ જ્ઞાન અને મોક્ષની પ્રાપ્તિ થઈ.ધીરુભાઈ અંબાણીએ અહીં શ્રી સ્વામી વિવેકાનંદ વિનય મંદિર શાળામાં અભ્યાસ કર્યો હતો.વડોદરા માં
નરસિંહ મહેતા નુ પૂતળું
નરસિંહ મહેતા ૧૫ મી સદીમાં થઈ ગયેલ ગુજરાતી ભાષાના પ્રથમ કવિ હતા. આથી તેઓ આદ્ય કવિ અથવા આદિ કવિ કહેવાય છે. ભક્ત તરીકે ખ્યાતિ મેળવનાર નરસિંહ મહેતાએ વૈષ્ણવ કવિતાઓનું આખ્યાન કર્યું હતું. તેમણે લખેલી રચનાઓમાં ભજન વૈષ્ણવ જન તો ખૂબ જાણીતું છે,જે મહાત્મા ગાંધીનું ખૂબ પ્રિય હતું અને તેમના જીવનનો પર્યાય બની રહ્યું. આ ભજનમાં સારા માનવીના ગુણો (મૂલ્યો)નું સરસ રીતે વર્ણન કરેલું છે.
જોવાલાયક સ્થળો
જુનાગઢની મધ્યમાં આવેલો આ કિલ્લો ત્રીજી સદીમાં મોર્ય સામ્રાજ્ય દ્વારા બનાવવામાં આવ્યો હતો, જે અંદાજે આઠમી સદી સુધી વલ્લભી ના શાસકોના કબજામાં રહ્યો હતો. ત્યારબાદ આ કિલ્લાનો જીર્ણોદ્ધાર ચુડાસમા રાજાઓ દ્વારા થયો. જે અનુક્રમે ચુડાસમા, સોલંકી અને મુઘલ રાજાઓના કબજામાં હતો. ઉપરકોટ ના કિલ્લામાં અડી કડી વાવ, નવઘણ કૂવો, ઉપરકોટ ની ગુફાઓ, રાણકદેવી નો મહેલ (જામા મસ્જીદ), નિલમ તથા કડા નાળ તોપ, અનાજના કોઠારો તથા સાત તળાવ તરીકે ઓળખાતો વોટર ફિલ્ટર પ્લાન્ટ જોવાલાયક સ્થળો છે.
ભીમકુંડ અને સૂરજ કુંડ
ગિરનારમાં ઘટી ઘટક નામે સ્થળની પાસે પ્રાચીન ‘ભીમ કુંડ’ આવેલો છે. આ ઉપરાંત ‘સુરજ કુંડ’ પણ આવેલો છે. કોટ માંથી ઉપર ચડતાં રાજુલ ગુફા આવે છે અને આગળ સાતપુડા નું ઝરણું આવે છે ત્યાં પણ એક નાનો કુંડ છે.
કપિલ ધરા કુંડ અને કમંડલ કુંડ
સાચા કાકાની જગ્યા પાસે મહાકાલીની ભવ્ય મૂર્તિ અને ‘કપિલ ધરા’ નામે કુંડ છે. ત્યાંથી ગુરુ દત્તાત્રેય તરફ જતા માર્ગમાં ‘કમંડલ કુંડ’ આવે છે.
સીતા કુંડ અને રામ કુંડ
હનુમંત ધરા નજીક સીતામઢી અને રામચંદ્રજીના મંદિરની નજીક આ કુંડ આવેલા છે.
ગિરનાર પર્વત
ગિરનાર જૈન મંદિરો - ગિરનાર પર આવેલા જૈન મંદિરો.
દાતાર શિખર - ૨,૭૭૯ ફૂટ(૮૪૭ મી.) ઉંચો પર્વત જે ગિરનાર પર્વતમાળાનો ભાગ છે. આ પર્વત પર દાતાર બાપુની જગ્યા આવેલી છે, ત્યાં જવા માટે આશરે ૩૦૦૦ પગથિયા છે.
નરસિંહ મહેતાનો ચોરો
સક્કરબાગ પ્રાણીસંગ્રહાલય
દામોદર કુંડ
ભવનાથ
મકબરો
વિલીંગ્ડન બંધ
ખ પરા - કોડીયા ની ગુફા ઓ
બાબા પ્યારે ની ગુફાઓ
અશોકનો શિલાલેખ
બાબી મકબરો
મકબરો
બારા સાહેબ
સાયન્સ મ્યુઝિયમ-તારામંડળ
દરબાર હૉલ મ્યુઝિયમ (કચેરી)
ગાયત્રી મંદિર - વાઘેશ્વરી મંદિર
અક્ષર મંદિર
સ્વામિનારાયણ મંદિર (જૂનું)
ગિરનાર ઉદાંખતોલા એ ભારતના ગુજરાતના જુનાગઢ જિલ્લામાં ગિરનાર પર્વત પર આવેલો એક રો પ -વે) છે. તે એશિયાનો સૌથી લાંબો છે. ૧૯૮૩થી પ્રસ્તાવિત હોવા છતાં સરકારની મંજૂરીમાં વિલંબ અને અદાલતી દાવાઓને લીધે છેક સપ્ટેમ્બર ૨૦૧૮માં તેનું બાંધકામ શરૂ થયું. તેનું બાંધકામ ઉષા બ્રે કો લિમિટેડ દ્વારા કરવામાં આવ્યું હતું અને અને હવે સંચાલન પણ તેના દ્વારા જ કરવામાં આવે છે. તેનું ઉદ્ઘાટન ૨૪ ઓક્ટોબર ૨૦૨૦ના રોજ કરવામાં આવ્યું હતું.
આ 2,320 metres (7,600 ft) લાંબો એટલે કે એશિયાનો સૌથી લાંબો છે.તે કુલ ૧૩૦ crore (US$૧૭ million)ના ખર્ચે બાંધવામાં આવ્યો હતો જેમાં નીચલા અને ઉપલા મથકો તેમજ ટેકો આપતા થાંભલા બાંધવાનો ખર્ચ પણ શામેલ છે. આ મોનો-કેબલ પ્રકારની ચલાવે છે.તે મુસાફરોને તળેટીથી 850 metres (2,800 ft) ઊંચે આવેલા અંબાજી મંદિરે લઈ જાય છે. તેમાં આઠ મુસાફરોની ક્ષમતાવાળી ૨૫ છે. તે કલાક ૧૦૦૦ મુસાફરોને ઉપર લઇ જઈ શકે છે પરંતુ અત્યારે કલાક ૮૦૦ મુસાફરો અને દિવસના કુલ ૮૦૦૦ મુસાફરની ક્ષમતાથી કાર્ય કરે છે.આ સફરમાં ૭.૪૩ મિનિટ લાગે છે.
જૂનાગઢ સાથે જોડાયેલ વિશેષ વાતો:-
જૂનાગઢ એ ગુજરાત રાજ્યનો એક મહત્વપૂર્ણ અને ઐતિહાસિક શહેર છે, જે પોતાની સાંસ્કૃતિક, ઐતિહાસિક, અને ભૌગોલિક વિશેષતાઓ માટે ઓળખાય છે. જૂનાગઢ શહેર કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રના કેન્દ્રમાં આવેલું છે અને આ શહેરની ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક વારસો તેની વિભિન્ન પરંપરાઓ, વાસ્તુકલા, અને ઈતિહાસમાં સ્પષ્ટ દેખાય છે. આ લેખમાં, અમે જૂનાગઢ સાથે જોડાયેલી કેટલીક વિશેષ વાતો પર પ્રકાશ પાડશું, જેમ કે આ શહેરનો ઐતિહાસ, સાંસ્કૃતિક વારસો, પ્રવાસન સ્થળો, શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ, તેમજ તેના પરિપ્રેક્ષ્યમાં વિવિધ મહત્વપૂર્ણ ઘટનાઓ.
1. જૂનાગઢનો ઐતિહાસિક પરિપ્રેક્ષ્ય:-
જૂનાગઢ શહેરનો ઐતિહાસિક અભિગમ અનેક સદીઓ જૂનો છે. આ શહેર કાળાંતરે અનેક સામ્રાજ્યો અને સંસ્કૃતિઓનો ભાગ બન્યું છે. જૂનાગઢનો નામ «જૂના ગઢ» પરથી પડયો છે, જેનો અર્થ «પુરૂણું ગઢ» છે. આ શહેર એક સમયે વિભાવ્યા પંથના એક અગ્રણી સ્થળ તરીકે પ્રખ્યાત હતો.
મૌર્ય કાળ: જૂનાગઢનો સૌથી પ્રથમ ઐતિહાસિક સવાલ મૌર્ય શાસક અશોકથી જોડાયેલો છે. અહીં અશોકનો પ્રતિમાના સ્તંભ ખોદવામાં આવ્યો છે, જે એ વિસ્તારની ઐતિહાસિક મહત્તા અને મૌર્ય સામ્રાજ્યના પ્રસંગોને દર્શાવે છે.
કોતાબ ઐતિહાસ: જૂનાગઢ પર ભારતના સુપ્રસિદ્ધ કોતાબ શાસકોએ રાજ કર્યું હતું. કોતાબ શાસકોની શાસન પદ્ધતિ એ સમયના શાસકો માટે એક મજબૂત નમૂનો બની.
વિશ્નુ મકરા રાજવંશ: જૂનાગઢ એક સમયે મકરા રાજવંશના અગ્રણી રાજ્ય તરીકે ઓળખાતું હતું. આ રાજ્યનું ઐતિહાસ આ શહેરના શાસકોના મજબૂત શાસન, સંસ્કૃતિ અને કલા માટે ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.
2. જૂનાગઢના પ્રવાસન સ્થળો:-
જૂનાગઢમાં અનેક ઐતિહાસિક અને સંસ્કૃતિક સ્થળો છે, જે સમગ્ર વિશ્વના પ્રવાસીઓને આકર્ષિત કરે છે. આ શહેરમાં ભવ્ય કિલ્લા, મંદિરો, અને પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય છે.
જૂનાગઢ કિલ્લો: જૂનાગઢ કિલ્લો આ શહેરનો સૌથી પ્રખ્યાત પ્રવાસન સ્થળ છે. આ કિલ્લો ઊંચા પહાડો પર આવેલો છે અને તેની આર્કિટેક્ચરલ સુંદરતા તેને એક ઐતિહાસિક કિલ્લો બનાવે છે. આ કિલ્લામાં એક અસાધારણ મકબરો, મસ્જિદ, અને વિભિન્ન સુણામો છે.
શ્રીયા મંદિરો: જૂનાગઢમાં બહુવિધ પરંપરાગત મંદિરો છે, જેમાં શ્રી સોમનાથ મંદિર અને અમૃતેશ્વર મંદિરનો સમાવેશ થાય છે. આ મંદિરો ભારતના પ્રખ્યાત ધાર્મિક સ્થળો પૈકીની સાથે જોડાયેલા છે.
મિડીયા નેક: જૂનાગઢમાં મિડીયા નેક તરીકે ઓળખાતી સુંદર અને શાંત જગ્યાઓ છે, જ્યાં પ્રવાસીઓ પ્રાકૃતિક સૌંદર્ય અને શાંતિનો અનુભવ કરી શકે છે.
3. ખરતાઉદી અને થાર પાલીયો:-
જૂનાગઢ પરિપ્રેક્ષ્યમાં થારનો ભવ્ય સૌંદર્ય પણ મહત્વપૂર્ણ છે. આ વિસ્તાર મોતી મરીઝ અને ખોખી વાણીને કારણે પ્રખ્યાત છે.
ખરતાઉદી: આ પ્રદેશના અનોખા કૃષિ પદ્ધતિ અને જૈવિક ખેતી પ્રથાઓ અહીંના સ્થાનિકો માટે ગૌરવની વાત છે.
થાર પાલીયો: જૂનાગઢના આસપાસ આવેલું થાર પ્રદેશ એ ઇન્ફ્રાસ્ટ્રકચર અને પાણી સંરક્ષણના અભિગમોમાં ખૂબ જ પ્રતિષ્ઠિત છે.
4. જૂનાગઢનો સાંસ્કૃતિક વારસો:-
જૂનાગઢ એ ગુજરાતના એક મહત્વપૂર્ણ સાંસ્કૃતિક કેન્દ્રો પૈકીનું એક છે. અહીં ગુજરાતી સંસ્કૃતિના અનેક પરિપ્રેક્ષ્યો જોવા મળે છે.
કલાઓ અને હસ્તકલા: જૂનાગઢમાં કઠ્થિ, સિરામીક અને અન્ય હસ્તકલા શ્રેષ્ઠ દરજ્જાનો છે. અહીંના કળાકારો પોતાની કલાત્મક કળાને પ્રખ્યાત કરવામાં યોગદાન આપે છે.
ખીચડી ઉત્સવ અને સામુહિક પરંપરા: જૂનાગઢમાં પર્વો અને ઉત્સવોની વિશેષ મહત્તા છે. ખીચડી ઉત્સવ, મકરસંક્રાંતિ, અને દ્રમણઉત્સવ જેવા પર્વો અહીં મોટા હર્ષોલ્લાસથી મનાવવામાં આવે છે.
5. શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ:-
જૂનાગઢમાં અનેક પ્રતિષ્ઠિત શૈક્ષણિક સંસ્થાઓ છે, જે રાજ્ય અને દેશના વિદ્યાર્થીઓને શ્રેષ્ઠ શિક્ષણ પ્રદાન કરે છે.
જૂનાગઢ યુનિવર્સિટી: જૂનાગઢ યૂનિવર્સિટી એ આ શહેરની મુખ્ય શૈક્ષણિક સંસ્થા છે, જે ઉત્તમ અભ્યાસક્રમ અને સંશોધન માટે ઓળખાય છે. અહીં વિવિધ વિષયોમાં બી.એ., બી.કોમ., એમ.એ., એમ.કોમ., અને અન્ય કોર્સો ઉપલબ્ધ છે.
ખેડા એગ્રીકલ્ચરલ કોલેજ: આ સંસ્થા એ ખેતી અને કૃષિ ક્ષેત્રના અભ્યાસ માટે મહત્વપૂર્ણ મંચ બની છે.
6. અરબ અલ-માર્કેટ અને વાણિજ્યિક મહત્વ:-
જૂનાગઢ એ આર્થિક દ્રષ્ટિએ પણ એક મહત્ત્વપૂર્ણ શહેર છે. અહીં નાનાં અને મોટા ઉદ્યોગો સાથે વાણિજ્યિક પ્રગતિ થઈ રહી છે.
ખાધ્ય પ્રોસેસિંગ ઉદ્યોગ: અહીં ખાધ્ય પ્રોસેસિંગ, ઘી, અને દૂધ ઉત્પાદનોનો વિખરાવ છે, જે આસપાસના પ્રદેશોમાં વિતરણ થાય છે.
સૌરાષ્ટ્રનો કૃષિ મેન સ્ટેટ: અહીં મુખ્યત્વે પાકો જેવા કે કપાસ, બાજરી, અને મકાઇનો ઉત્પાદન થાય છે.
7. પ્રતિષ્ઠા અને એન્ટીક્વિટી:-
જૂનાગઢમાં કેટલીક એન્ટીક્વિટીઓ અને ઐતિહાસિક મકબરો જોવા મળે છે, જે આ વિસ્તારના મકાન અને કુળ માટે એક મહત્વપૂર્ણ અનુસંધાનરૂપ છે.
અશોક સ્ટંબ: આ શહેરમાં અશોકના સ્તંભના ટુકડાઓ અને ઐતિહાસિક સ્મારકો જોવા મળે છે.
પુરાતત્વ દ્રષ્ટિ: જૂનાગઢમાં ઘણા પુરાતત્વીઓ જેવી કે કિલ્લા, મકબરો, અને યાત્રાધામ છે.
સમાપ્તી:-
જૂનાગઢ એ એક ઐતિહાસિક અને સાંસ્કૃતિક વારસો ધરાવતી ભવ્ય શહેર છે. તેનાં જીવનશૈલી, કળા, ધર્મ, અને સંસ્કૃતિ બધા એક-બીજાની સાથે જોડાયેલી છે, જે અહીંની સમૃદ્ધિ અને પ્રાચીનતા દર્શાવે છે. આ શહેર અનેક રીતે સમગ્ર ગુજરાત અને ભારત માટે ગૌરવની વાત છે.
Tags:
Useful information
